Con Đường Đạt Đến Nhân Sinh Hạnh Phúc – Tập 37/40

CON ĐƯỜNG ĐẠT ĐẾN NHÂN SINH HẠNH PHÚC – TẬP 37/40

Chủ giảng: Thầy giáo – Tiến sĩ Thái Lễ Húc

Thời gian giảng: Tháng 2 năm 2005

27.2. Đạo nhân thiện, tức thị thiện. Nhân tri chi, dũ tư miễn (Khen người thiện, tức là tốt. Người biết được, càng tốt hơn)

Khi mọi người nghe thấy rất nhiều hành vi, khí phách của các bậc thiện nhân thì trong lòng mỗi người đều khởi lên cái tâm muốn noi theo. Tuyệt đối sẽ là như vậy, bởi vì: “Nhân chi sơ, tính bản thiện”. Tôi tin rằng trong mấy ngày này, nhất định đã có người làm được câu “dũ tư miễn” (càng tốt hơn), đã học được điều này, nhất định là có. Từ sắc mặt của các vị bạn hữu thì có thể nhìn thấy được, đã xuất hiện pháp hỷ. Pháp hỷ này tuyệt đối không phải đọc Kinh mà có được, mà là thực hành trong cuộc sống.

Cho nên câu “đạo nhân thiện” (khen người thiện) rất là tốt, bởi nó sẽ làm cho càng có thêm nhiều người được lợi ích. Cho nên hiện nay, tên tuổi của chú Lô đã truyền đi toàn Trung Quốc rồi. Đây cũng là kết quả tôi thực hiện “Đệ Tử Quy”. Đó là: “Đạo nhân thiện, tức thị thiện. Nhân tri chi, dũ tư miễn” (Khen người thiện, tức là tốt. Người biết được, càng tốt hơn). Cho nên chúng ta cũng phải dụng tâm để ghi nhớ những tấm gương này trong đầu, rồi bất cứ lúc nào cũng có thể kể cho người khác nghe, để cho họ cũng có được một đối tượng để noi theo, thậm chí từ đó mà có thể tìm được phương pháp tốt.

************

27.3. Dương nhân ác, tức thị ác. Tật chi thậm, họa thư tác (Khen người ác, chính là ác. Ác cùng cực, tai họa đến)

Khi chúng ta đi rêu rao lỗi của người khác, nếu như đối phương biết được thì có thể sẽ rất khó chịu. Cho nên mới nói “bối hậu chi nghị”, lời nói sau lưng, nói thị phi sau lưng họ, “thụ hám giả, thường nhược khắc cốt”, những lời nói không tốt mà các vị phê bình sau lưng họ như thế này, trong lòng họ giống như là khắc cốt, ghi tâm vậy. Họ sẽ luôn nghĩ cách báo thù các vị. Như vậy chúng ta đều làm việc bằng tình cảm. Tuyệt đối không nên làm những điều như vậy! Bởi vậy không nên “dương nhân ác” (rêu rao lỗi lầm của người khác), vì như vậy chúng ta có thể sẽ trở thành kẻ thù của họ. Mười người bạn cũng không chê là nhiều, một kẻ địch cũng có thể làm cho các vị phiền phức muốn chết. Cho nên chúng ta phải có tâm nhân hậu, không nên gây xung đột với người khác.

Nếu như khi người khác làm việc thiện mà chúng ta không tán dương và khi người ta có một chút lỗi lầm nho nhỏ thì chúng ta lập tức đi rêu rao khắp nơi, như vậy chúng ta không chỉ làm giảm bớt phúc phần của mình, mà chúng ta còn mắc phải một tội to hơn nữa, đó là làm ảnh hưởng đến nếp sống của cả tập thể và xã hội. Các vị suy nghĩ xem, nếu như mỗi một người đều không nói đến cái tốt của người khác, mà chỉ rêu rao khuyết điểm của người ta, như vậy sẽ gây ra vấn đề rất lớn cho xã hội. Người với người sẽ không ngừng tranh chấp lẫn nhau. Cho nên chúng ta cũng phải nghĩ được rằng lời nói, cử chỉ của một người cũng có thể ảnh hưởng đến nếp sống của toàn xã hội. Cái tội này không chỉ đắc tội với riêng cá nhân một ai, mà còn có thể kết tội với cả xã hội. Cho nên lời nói không thể không cẩn thận.

************

27.4. Thiện tương khuyến, đức giai kiến. Quá bất quy, đạo lưỡng khuy (Cùng khuyên thiện, cùng lập đức. Lỗi không ngăn, đôi bên sai)

Bài học trước đây chúng ta cũng có nhắc đến rằng “thiện” thì đầu tiên cũng phải phân biệt được thiện thật và thiện giả. Để biết được đó là thiện hay bất thiện, còn có rất nhiều sự phán đoán nữa ở trong quyển “Liễu Phàm Tứ Huấn”. Các vị phải phán đoán chính xác rồi mới có thể đi khuyên can. Nếu không, đến lúc đó thị phi vẫn chưa phân minh rõ ràng, như vậy sẽ không thấy được có ích lợi gì cho người khác.

Vậy người thời xưa khi đối mặt với sự khuyên can khuyến thiện của người khác, hoặc là nghe thấy những lời nói, hành vi thiện, thì họ dùng thái độ gì để tiếp thu? Khổng Tử từng tán dương Nhan Uyên rằng: “Đắc nhất thiện tắc quyền quyền phục ưng, nhi phất thất chi hĩ”. Tức là Nhan Uyên chỉ cần nghe nói tới một cái hành vi thiện nào đó thì lập tức luôn luôn ghi nhớ vào lòng và nhất định đi thực hiện. Cho nên chỉ cần nói đến người Hiền đức thì Khổng Tử sẽ trực tiếp nói ngay: “Hữu Nhan Hồi giả hiếu học” (có Nhan Hồi hiếu học). Đối với người học sinh Nhan Uyên này, Khổng Tử vô cùng hoan hỷ, cũng bởi vì sự học của ông vô cùng chắc chắn. Chỉ cần thầy nói qua, nói đến cái thiện là ông sẽ luôn luôn không quên để thực hiện. Cho nên khi chúng ta có thái độ học tập như vậy thì tự nhiên có thể “đức giai kiến” (cùng lập đức).

Tất cả những người làm quan thời ngày xưa chúng ta đều gọi họ là “quan phụ mẫu”. Tại sao lại gọi là “quan phụ mẫu“? Bởi vì ví dụ như một vị huyện lệnh, ông phải đối xử rất mật thiết với nhân dân. Hơn nữa nội dung giáo dục, phương châm giáo dục của cả một huyện đều do huyện trưởng phụ trách. Cho nên ông phải có trách nhiệm giáo dục tốt nhân dân trong toàn huyện của ông. Có được thái độ “yêu dân như con” thì mới được gọi là “quan phụ mẫu“. Vậy thì đương nhiên những vị lãnh đạo này cũng phải thực hiện được: “Thiện tương khuyến, đức giai kiến” (Cùng khuyên thiện, cùng lập đức) để cho nếp sống của cả xã hội càng ngày càng tốt hơn.

Vậy những người làm quan thời nay có được thái độ như vậy không? Cũng có. Chúng ta phải ngăn cái ác, biểu dương cái thiện. Nhưng tại sao tỷ lệ lại không cao giống như ngày xưa vậy? Điều này cũng không thể trách họ được bởi vì đó là lỗi của chúng ta. Chúng ta không đem “Đệ Tử Quy” ra giảng giải cho họ nghe. Chủ nghĩa công danh, lợi lộc thời nay lại rất thịnh vượng, cho nên con người đều trọng lợi, khinh nghĩa. Chỉ cần họ có cơ duyên xem được “Đệ Tử Quy” thì có thể đánh thức lòng trách nhiệm của một vị quan ở trong con người họ.

Vào thời nhà Tùy có một học trò tên là Tân Công Nghĩa, họ “Tân” ở đất nước chúng ta xem ra rất ít. Quý vị thân mến! Cha ông đặt tên này cho ông nghe có hay không? Người cha đặt cho con cái tên này thì tuyệt đối con ông sẽ không thể làm ra những chuyện gian ác, bởi vì hàng ngày người ta đều gọi ông là Công Nghĩa. Nhất định toàn thân ông cũng đều là chính khí hạo nhiên. Cho nên cha tôi đặt cho tôi cái tên này thì tôi cũng không thể không có lễ phép. Khi Tân Công Nghĩa đến khu vực Mân Châu, hiện nay là Cam Túc, làm huyện lệnh của Mân Châu, thì ở nơi đó có một phong tục là chỉ cần trong nhà có người bị nhiễm phải dịch bệnh, thì gia đình liền bỏ mặc để họ tự sinh, tự diệt.

Sau khi ông đến đó, cảm thấy vấn đề rất nghiêm trọng, sống như vậy thì không còn “hiếu” với “nghĩa“. Cho nên, ông chủ động đón những người bệnh bị vứt ở ngoài đường về nha môn của ông để chăm sóc, và cũng tìm rất nhiều thầy thuốc đến chữa bệnh cho họ. Đợi cho những người này khỏe mạnh trở lại thì ông nhanh chóng mời người nhà của họ đến đón về. Lúc người nhà đến đón, ông liền nói với họ rằng: “Ta ở với cha các vị lâu như vậy mà các vị xem, ta cũng đâu bị lây bệnh?”. Những người làm con này cũng cảm thấy rất xấu hổ. Ông đã lấy đức để đánh thức lòng hổ thẹn của những người dân này. Cho nên họ nhanh chóng đón người nhà về phụng dưỡng, nếp sống không có hiếu nghĩa đã được thay đổi. Bởi vậy người dân địa phương gọi ông là “từ mẫu”, và đối xử với ông như mẹ của mình.

Vị từ mẫu này không chỉ cứu vãn sức khỏe người thân của họ, mà còn cứu vãn lương tâm của mỗi con người. Khi con người không có lương tâm thì cho dù có sống cũng như cái xác không hồn. Cho nên người thời xưa thà chết chứ không bằng lòng vi phạm đạo nghĩa.

Trong bài giảng mấy ngày hôm nay, chúng ta cũng đưa ra không ít ví dụ. Giống như bài trước tôi cũng có nhắc đến một đứa bé tên là Sưu Cổn. Đứa bé đã không đành lòng bỏ mặc anh trai cho nên tự mình cũng ở lại. Tất cả người trong thôn đều bỏ đi hết, chỉ còn một mình đứa nhỏ ở lại chăm sóc cho anh trai. Và rồi “ở hiền thì gặp lành”, sau đó người anh trai cũng bình phục. Đây chân thật là: “Tinh thành sở chí, kim thạch vi khai” (lòng thành cảm động đất trời, đá vàng cũng phải vỡ ra). Cho nên “thiện tương khuyến” (cùng khuyên thiện), thì mới có thể “đức giai kiến” (cùng lập đức).

Nếu như lúc cần khuyên bảo lại không khuyên bảo, như vậy là chúng ta đã không làm tròn bổn phận của bạn bè, hoặc là chồng, hay là con chẳng hạn. Cho nên chúng ta cũng phải nắm lấy thời cơ lúc nào nên khuyên bảo, và còn phải có thái độ và phương pháp đúng đắn. Điều này trước đây chúng ta cũng đi sâu vào nghiên cứu rồi. Ở đây tôi sẽ không nói thêm nữa. Vậy khi chúng ta đều có thể “Nhân hữu đoản, thiết mạc yết. Nhân hữu tư, thiết mạc thuyết” (Người có lỗi, chớ vạch trần. Việc riêng người, chớ nói truyền), thì có thể hình thành được nếp sống hòa nhã, vui vẻ, và còn có thể “đạo nhân thiện, tức thị thiện. Nhân tri chi, dũ tư miễn” (khen người thiện, tức là tốt. Người biết được, càng tốt hơn). Nếu như một tập thể có thể sống hòa thuận, hài hòa với nhau, thì tập thể này nhất định sẽ vô cùng thịnh vượng. Cho nên chúng ta sống chung với mọi người thì phải “dĩ hòa vi quý“. Sau đó thấy cần phải khuyên bảo thì chúng ta nên nắm lấy cơ hội, phải: “Dương thiện ư công đường, quy quá ư tư thất”, cũng phải giữ thể diện cho người khác.

28. PHÀM THỦ DƯ, QUÝ PHÂN HIỂU. DƯ NGHI ĐA, THỦ NGHI THIỂU. TƯƠNG GIA NHÂN, TIÊN VẤN KỶ. KỶ BẤT DỤC, TỨC TỐC DĨ.

Hễ nhận cho, phân biệt rõ

Cho nên nhiều, nhận nên ít.

Sắp cho người, trước hỏi mình

Mình không thích, phải mau ngưng

************

28.1. Phàm thủ dư, quý phân hiểu. Dư nghi đa, thủ nghi thiểu (Hễ nhận cho, phân biệt rõ. Cho nên nhiều, nhận nên ít)

Chữ “thủ” và “dữ” trong câu Kinh văn: “Phàm thủ dữ, quý phân hiểu” (Hễ nhận cho, phân biệt rõ) là để nói ví dụ như trong gia đình, gia tộc chia nhau thứ gì đó thì chúng ta cũng phải xét theo tình huống nếu khi người khác có khó khăn thì chúng ta nên nhường cho họ phần nhiều hơn, chúng ta lấy phần ít hơn. Khi con người có được thái độ lễ nhượng như vậy thì nếp sống trong gia đình đó sẽ luôn luôn thông cảm lẫn nhau, luôn luôn nhường nhịn lẫn nhau, và sẽ không bao giờ tranh giành của nhau.

Khi mỗi gia đình đều có sự hòa thuận như vậy, thì cả gia tộc chân thật sẽ được thịnh vượng. Nhưng chỉ cần có sự tranh giành, giống như trước đây chúng ta có nhắc tới “Cư gia giới tranh tụng”, nếu như bởi vì phân chia không công bằng, đến lúc phải đưa ra tòa án xét xử thì có thể sẽ không có kết cục tốt. Thậm chí chúng ta sẽ để lại cho con cháu tấm gương xấu, đến lúc đó cho dù gia đình có vô cùng giàu có thì cũng sẽ lụi bại. Cho nên chúng ta phải cố gắng học nhường nhịn và phải luôn luôn biết nhường nhịn.

Thời nhà Chu cũng bởi vì Thái Bá và Trọng Ung biết nhường thiên hạ cho em trai, cho cháu trai của mình cho nên đã tạo cho nhà Chu có được 800 năm thịnh vượng, và cũng để cho nhân dân toàn quốc có tinh thần noi gương “hiếu”, “đễ“.

Thực ra con người ta ai cũng sợ phải nhường nhịn, cảm giác rằng sau khi nhường cho người khác thì mình không còn gì nữa. Con người không thể chỉ nhìn cái trước mắt. Khi các vị nhường cho người khác thì đã tác thành đức hạnh, tác thành sự hòa thuận trong gia đình. Và sự nhường nhịn này cũng tích lũy phúc phận cho chính các vị. Khi các vị có được nhiều phúc phận như vậy rồi thì tự nhiên sau này sẽ có sự hồi báo. “Thiên đạo vô thân, thường dữ thiện nhân”, điều này là chân lý bất biến từ xưa tới nay. Cho nên con người không nên thuận theo phiền muộn để đối ứng với sự việc, không thể thuận theo thói quen của mình mà phải thuận theo lý trời, thuận theo lòng người để mà hành động. Cho nên đó là: “Phàm thủ dữ, quý phân hiểu. Dữ nghi đa, thủ nghi thiểu” (Hễ nhận cho, phân biệt rõ. Cho nên nhiều, nhận nên ít).

************

28.2. Tương gia nhân, tiên vấn kỷ. Kỷ bất dục, tức tốc kỷ (Sắp cho người, trước hỏi mình. Mình không thích, phải mau ngưng)

Đây là nói chúng ta không muốn người khác phê bình chúng ta, không muốn người khác làm nhục hoặc làm hại chúng ta. Chúng ta đều không mong muốn người khác đối xử với mình như vậy. Vậy thì cũng giống với tâm lý của chúng ta, người khác cũng có tâm lý như vậy. Cho nên chúng ta cũng không nên đi làm hại, không nên đi phê bình và không nên đi chỉ trích người ta, phải dùng tấm lòng để thông cảm cho người khác.

Vua Càn Long có một câu đối đề trên ngọc bích rằng: “Nguyện thiên hạ ông cô xả tam phần ai nữ chi tình nhi ái tức” (Nguyện cho cha mẹ chồng trong thiên hạ bỏ ra ba phần thương yêu con gái để thương yêu con dâu) và “vọng thế gian nhân tử dĩ thất phần thuận thê chi ý nhi thuận thân” (mong cho người làm con trai trong thế gian lấy bẩy phần chiều theo ý vợ để chiều theo ý của cha mẹ). Câu đối này rất có triết lý nhân sinh, khiến cho chúng ta phải suy nghĩ kiểm điểm lại bản thân.

Chúng ta xem câu thứ nhất: “Nguyện thiên hạ ông cô” (Nguyện cho cha mẹ chồng trong thiên hạ).

Đó là chỉ cha mẹ chồng, bởi từ nghìn xưa đến nay có một mâu thuẫn khó mà giải quyết được, đó là cuộc phân tranh giữa mẹ chồng và nàng dâu. Nguyên nhân cuộc phân tranh giữa mẹ chồng và nàng dâu này là do họ chưa xem câu “Tương gia nhân, tiên vấn kỷ” (sắp cho người, trước hỏi mình) trong “Đệ Tử Quy”. Bởi vì con dâu cũng là con gái của người ta nên nếu cha mẹ chồng có thể dùng ba phần tình cảm thương yêu con gái để đối xử với con dâu, như vậy thì tin rằng tuyệt đối sẽ không xảy ra xung đột với con dâu.

Thật ra con người cũng thật là kỳ lạ! Ví dụ một bà mẹ rất tức giận vì chồng bà lười biếng, đều không làm việc nhà và cũng không giúp đỡ được gì cho vợ con, nhưng bà lại nói với con trai của bà rằng: “Chỉ cần con học hành chăm chỉ là được rồi, những việc khác không cần con phải lo”. Như vậy là bà đã nuôi dạy một người con trai sẽ làm cho một người phụ nữ khác phải tức giận. Có việc này không? “Tương gia nhân, tiên vấn kỷ” (sắp cho người, trước hỏi mình). Vậy thì tại sao có rất nhiều người đối xử hà khắc với con dâu? Bởi vì họ cũng từng phải chịu đựng mẹ chồng đối xử với họ không tốt. “Kỷ sở bất dục, vật thí ư nhân” (điều mình không muốn thì không nên đem cho người khác). Chúng ta đã từng nghèo hèn rồi, khi nhìn thấy người khác nghèo hèn lẽ ra phải càng thêm quan tâm mới đúng.

Chúng ta xem câu thứ hai: “Vọng thế gian nhân tử dĩ thất phần thuận thê chi ý nhi thuận thân” (Mong cho người làm con trai trong thế gian lấy bẩy phần chiều theo ý vợ để chiều theo ý của cha mẹ).

Thường thì có một số đàn ông sau khi lấy vợ xong thì lời nói của mẹ hay vợ có trọng lượng nhất? Thái độ như vậy còn phải đợi thảo luận xem xét, bởi vì sau khi quá thân rồi thì người ta thường sẽ hành động theo cảm tính. Đối với sự được, mất, lợi, hại, trong cách làm của họ cũng đều nhìn không được rõ ràng. Nếu như nghe theo lời vợ mà xa lánh cha mẹ thì cái điềm thua của họ đã lộ ra ngoài. Bởi con cái của họ tất nhiên cũng sẽ không học được “hiếu đạo“. Vậy thì cho dù cả đời này họ có cố gắng đến mấy, đến cuối cùng cũng chỉ là con số không. Chúng ta không nên dùng cảm tính để đối xử với cuộc đời bởi vì dùng cảm tính thì luôn luôn sẽ có sự thiên lệch quá nhiều. Cho nên phải dùng lý trí để đối xử.

Thời nay người ta thường xuyên nhắc tới cái được gọi là IQ, EQ, CQ, và HQ. Đây đều là sản phẩm của nước ngoài. Nếu họ làm mọi thứ đơn giản hơn, họ không làm phức tạp hóa vấn đề thì sẽ không có bản quyền để giữ. Thật ra có rất nhiều đạo lý tuy bản chất cũng chỉ là một nhưng lại được nói ra thành rất nhiều phiên bản. Chúng ta cũng không biết phải từ phương hướng nào để đi.

Cái gì được gọi là EQ? EQ viết tắt từ chữ Emotional Quotient và được gọi là chỉ số tình cảm. Cái gì gọi là IQ? Đó là chỉ số thông minh. Hai cái này phân biệt như thế nào? Biết nói lời ngon tiếng ngọt được gọi là chỉ số tình cảm. Có phải vậy không? Vậy cái gì được gọi là chỉ số thông minh? Trí khôn được gọi là chỉ số thông minh. Hai cái này là hai thứ khác nhau sao?

Ví dụ như có một người đàn ông nói rằng: “Tôi rất có lý trí, tôi phải chăm chỉ kiếm tiền, cho nên không có thời gian bên cạnh con cái. Tôi phải ngủ ở công ty”. Người này có lý trí không? Có hay không? Ông ấy vỗ ngực mà nói rằng: “Tôi vì gia đình mà phải ra sức làm”. Nghe thì có vẻ rất có lý trí, nhưng điều này đâu có lý trí. Có lý trí thì phải có thể phát triển cuộc sống một cách toàn diện.

Các vị nói tình cảm của người này rất phong phú, rất yêu quý con cái, việc gì cũng không để cho con cái phải làm. Như vậy có được gọi là chỉ số tình cảm không? Yêu thương con quá lại làm hại chúng. Trong tình cảm của các vị không có trí tuệ, đó gọi là quá nhiều tình cảm. Trong trí tuệ của các vị mà không có tình cảm thì được gọi là bạc tình. Có rất nhiều nhà doanh nghiệp tạo dựng sự nghiệp rất to lớn nhưng ngay cả vợ của họ cũng chào tạm biệt với họ. Họ cũng không hiểu tại sao vợ họ lại bỏ họ. Có những người như vậy không? Bởi vì vợ của họ cảm thấy có nói với họ cũng không thông.

Cho nên cái gì là tình? Cái gì là trí? Người có “chân tình” thì tất cũng có “chân trí”. Người có “chân trí” tất cũng có “chân tình”. Tình và trí là một thì mới là chân tình, chân trí. Rõ ràng là một cái tâm chân thật mà lại nói ra thành nhiều thứ như vậy, làm cho chúng ta không biết phải đi theo hướng nào. Bởi vậy mỗi tuần, cho dù chú Lô có bận gì đi nữa, chú vẫn kiên trì cứ chủ nhật lại ăn cơm cùng gia đình. Xin hỏi: Đây là chỉ số tình cảm hay là chỉ số thông minh? Đúng! Bởi vì có cảm tình chân thật, có lý trí chân thật đối với vợ con thì chú mới có thể loại bỏ trăm ngàn khó khăn để về với gia đình. Cho nên chúng ta phải học được những đạo lý này của Thánh Hiền, những thái độ làm người này thì mới được gọi là chân tình, chân nghĩa, chân trí tuệ.

Quý vị thân mến! Các vị cảm thấy chỉ số tình cảm của tôi tốt hay chỉ số thông minh của tôi tốt? Bởi vậy chúng ta nên “Y pháp bất y nhân” (chiếu theo Kinh điển, chứ không dựa vào lời nói của con người) để học tập theo “Đệ Tử Quy”, học tập theo “Tứ Thư”. Chúng ta không nên đi sâu vào nghiên cứu những danh từ chuyên môn này nữa, bởi khi đã vào rồi thì khó mà tìm được đường ra. Đó là “Tương gia nhân, tiên vấn kỷ. Kỷ bất dục, tức tốc kỷ” (Sắp cho người, trước hỏi mình. Mình không thích, phải mau ngưng). Chúng ta có lý trí để thông cảm với cảm nhận của người khác thì sẽ không bắt buộc người khác phải tiếp nhận những gì mà người ta không muốn.

 

29. ÂN DỤC BÁO, OÁN DỤC VONG. BÁO OÁN ĐOẢN, BÁO ÂN TRƯỜNG.

Ân phải báo, oán phải quên

Báo oán ngắn, báo ân dài.

29.1. Ân dục báo, oán dục vong (Ân phải báo, oán phải quên)

Câu “Ân dục báo” (ân phải báo) này, thật ra khi một người luôn luôn không bao giờ quên ân đức như không quên ân đức của cha mẹ, không quên ân đức của thầy cô giáo, không quên ân đức của mọi người đối với họ thì tinh thần trong cuộc sống của họ nhất định rất sung túc. Cho nên căn nguyên hạnh phúc của một con người là ở trong sự yêu thương và cảm ơn. Khi họ hiểu được sự yêu thương, hiểu được bỏ công sức ra cho người khác thì họ sẽ cảm nhận được giá trị của mình. Cho đi so với nhận được thì càng có nhiều phúc hơn. Cho nên chúng ta thấy có rất nhiều người đi làm việc từ thiện, hàng ngày nét mặt họ lúc nào cũng tươi cười.

Các vị xem, cư sĩ Hứa Triết của chúng ta đã 106 tuổi rồi. Khi ở Cao Hùng, tôi cũng từng gặp cụ, cụ cười rất giống như đứa trẻ, không có gì khác biệt. Thật là một tấm lòng son! “Ân dục báo, oán dục vong” (Ân phải báo, oán phải quên), cụ luôn luôn nghĩ cách giúp đỡ người khác. Như vậy là cụ đang sống trong thế giới nhân ái.

Khi một người lúc nào cũng nghĩ đến ân nghĩa thì họ sẽ sống với tâm muốn báo ơn. Khi một người sống với tâm muốn báo ơn thì trong lòng họ sẽ cảm thấy rất sung túc. Giống như tôi hơn một năm nay đi nhiều nơi như vậy, cuối cùng cũng cảm thấy có một chút an ủi. Tôi cảm thấy cuộc đời mình thật may mắn vì có thể theo học những điều giáo huấn từ cô giáo Dương, từ chú Lô, từ các thầy cô giáo của tôi và từ những vị Thánh Hiền ngày xưa. Tôi là người rất may mắn, cho nên cũng mong rằng có thể làm được một chút việc để cho họ được vui. Hơn một năm nay, xem ra tuy rất bận rộn, nhưng trạng thái tinh thần của tôi ngược lại càng ngày càng tốt hơn. Cho nên sống trong sự cảm ơn thì chân thật là có khác. Khi quay đầu nhìn lại con đường đã đi thì tôi cảm thấy còn có cảm giác có một chút sung túc, một chút vững vàng.

Tôi còn nhớ có một lần cô giáo Dương cho tôi một phong lì xì, bên trên có viết rằng: “Thầy Thái! Thầy đã vất vả rồi!”. Sau khi xem xong tôi lập tức rơi lệ, bởi cuộc đời này tôi lại có thể may mắn như vậy. Tôi có thể đi trên con đường thúc đẩy phát triển văn hóa ngàn năm của Tổ Tông để lại cũng là do cô giáo Dương tác thành. Trên con đường này, tuy cô không ở bên cạnh tôi, nhưng cũng dìu dắt, chăm sóc cho tôi từng chút một. Nếu như không có cô quyết tâm để tôi ở Hải Khẩu thì tôi đã không có cơ hội để rèn luyện như thế này. Hơn nữa, bởi cô đã nhận việc thúc đẩy phát triển văn hóa Thánh Hiền là trách nhiệm của mình, cho nên có rất nhiều việc cũng đều do cô lập kế hoạch. Thời kỳ đầu, cô đã lập kế hoạch phát triển và tôi chỉ làm công tác giảng dạy mà thôi. Và sự sắp xếp sau này cô cũng luôn luôn nghĩ cho những người hậu bối chúng tôi.

Cho nên chúng ta được theo những người thiện tri thức này để học tập thì những ân đức này phải luôn luôn ghi nhớ không bao giờ quên. Vậy cách thức tốt nhất để báo đáp những vị trưởng bối này là làm theo những điều đã học. Cho nên khi tôi tặng quà cho chú Lô, có thể những món quà này chú cũng không thiếu, điều quan trọng nhất là họ có thể thấy được những người hậu bối chúng ta có thể nghe theo những giáo huấn của họ để mà tu thân, hành đạo. Như vậy sẽ làm cho họ có được sự an ủi lớn nhất. Cho nên chúng ta phải luôn luôn nghĩ đến công ơn của cha mẹ, luôn luôn nghĩ đến công ơn của thầy cô giáo, và luôn luôn nghĩ đến công ơn của những vị Thánh nhân mấy nghìn năm trở lại đây của chúng ta.

Cứ mỗi lần xem “Câu Chuyện Về Giáo Dục Đạo Đức” thì tôi đều xem đến rơi nước mắt, giống như là vị Thánh nhân này đã soi sáng tâm hồn của tôi vậy. Hôm đó tôi xem đến chỗ Tổ Đích dẫn tất cả những người thân thích của ông đi lánh nạn, mấy trăm người ông cũng đều chăm sóc hết. Sau đó ông tự mình phải đi bộ, những xe ngựa đều nhường cho người khác. Ông khiến cho những vị trưởng bối trong làng đều nói rằng: “Chúng ta đã lớn tuổi như vậy rồi nhưng trong hàng hậu bối có thể gặp được người như vậy, gặp được người như là cha mẹ tái thế này thì có chết cũng không ân hận”.

Tôi xem đến đây thì rất cảm động. Xã hội hiện nay của chúng ta khiếm khuyết nhất là sự yêu thương và sự quan tâm. Khi chúng ta chịu noi theo những vị Thánh nhân này thì tin rằng cũng có thể diễn ra những vở tuồng hay giống như Tổ Đích. Thánh nhân đã soi sáng tâm hồn của chúng ta thì chúng ta nhất định phải noi theo tấm gương của họ.

Giữa người với người khó tránh khỏi sự xung đột. Bài trước chúng ta cũng có nhắc đến: “Khả ố chi nhân tất hữu khả lân chi xứ” (người đáng ghét cũng có chỗ đáng thương). Họ cũng do chưa từng học cách làm người thì mới gây xung đột với chúng ta. Vậy thì trước tiên chúng ta phải tự kiểm điểm lại mình, nếu như mình không làm sai thì nên tiến thêm một bước để bao dung người khác. Chúng ta không nên giữ lỗi lầm của người khác ở trong lòng của mình. Như vậy là đem cái dơ bẩn nhất của người ta để vào tâm hồn trong sạch nhất của chúng ta. Đó là một việc làm ngốc nghếch. Cho nên khi chúng ta chịu tha thứ cho người khác, thì kỳ thực là tha thứ cho chính mình. Khi hàng ngày các vị đem lỗi lầm của người khác đều để ở trong lòng thì thật không dễ chịu chút nào. Cho nên chúng ta phải có thể: “Bất niệm cựu ác, bất tăng ác nhân” (không nhớ lỗi lầm cũ, không ghét bỏ người có lỗi).

Đối với những xung đột đã xảy ra, chúng ta cũng không nên để ở trong lòng. Bởi khi các vị để oán hận trong lòng, liệu đối phương có cảm nhận được không? Có cảm nhận được không? Có hay không? Có thể. Các vị xem, khi các vị oán hận thì có thể hiện ra ánh mắt không? Có thể hiện ra vẻ mặt không? Nhất định là có. “Thành ư trung, hình ư ngoại” (thành thật ở trong lòng thì sẽ biểu hiện ra bên ngoài), vậy tâm không thành thật thì đương nhiên cũng sẽ biểu hiện ra bên ngoài. Cho nên khi các vị không buông bỏ được oán thù thì quan hệ giữa hai bên nhất định sẽ càng ngày càng xa. Như vậy cũng không tốt, bởi vì rốt cuộc, sáng tối nào hai bên cũng phải sống với nhau, hoặc là trong công ty thì thường xuyên phải gặp nhau. Cho nên khi hai người không thể tiếp nhận nhau thì rất có thể sẽ ảnh hưởng đến sự hài hòa của một gia đình, sự hài hòa của một tập thể. Thế thì tội gì mà phải khổ như vậy!

Tôi có một vị trưởng bối, ông rất có tài cho nên trong công ty có rất nhiều việc đều nhờ ông làm. Bởi vì ông biểu hiện đặc biệt tốt nên có rất nhiều phần thưởng đều đến tay ông. Điều này đã làm cho các đồng nghiệp khác đố kỵ. Nhưng vị trưởng bối này nói rằng: “Làm cho người khác đố kỵ cũng là một vinh dự, bởi mình có bản lãnh thì mới bị người ta đố kỵ, cho nên mình không cần phải tức giận”. Tiếp đó ông lại kể rằng có một vị bạn hữu phê bình ông rất kịch liệt, nhưng ông cũng không để trong lòng. Về sau vị bạn hữu này có một việc mà mọi người đều không giúp được gì cho ông ấy cả. Vừa vặn vị trưởng bối của tôi lại biết làm việc này, cho nên ông đã chủ động đến giúp vị bạn hữu kia. Kết quả khi ông đi giúp thì đối phương rất là xấu hổ với những gì trước đây mình đã làm. Và sau đó thì họ trở thành bạn thân của nhau, đó chính là “oan gia nghi giải bất nghi kết” (oán thù nên cởi không nên kết).

Hơn nữa sau khi đã thật sự chơi với nhau thì chúng ta mới hiểu được rằng một người luôn luôn phê bình người khác là do nội tâm của họ không cân bằng. Vậy tại sao tâm của họ lại không cân bằng? Có thể bởi vì trong quá trình trưởng thành, hoặc gia đình hiện tại làm cho tâm của họ không có cách lắng lại, đều là do trong lòng có rất nhiều nỗi khổ chưa được giải quyết hết. Cũng bởi vì vị trưởng bối này của tôi không chấp nhặt với ông bạn của mình, lại còn chủ động giúp đỡ ông ấy, cho nên tình nghĩa này đã hóa giải được nút thắt và tiến thêm một bước, lại có thể chỉ dẫn, giúp đỡ ông bạn của mình trong quan niệm, tư tưởng.

Cho nên chúng ta “hữu duyên thiên lý lai tương hội”, bất luận là thiện duyên hay ác duyên, chỉ cần tâm chúng ta duy trì được sự bình đẳng, duy trì được sự từ bi thì tin rằng cho dù là ác duyên cũng sẽ chuyển hóa thành thiện duyên. Cho nên chúng ta phải làm được “oán thân bình đẳng”. Chân thật khi chúng ta có thể coi kẻ thù với người thân của mình cũng bình đẳng như nhau, thì mới có thể làm cho người ta khâm phục từ trong tâm khảm.

Chúng ta hãy xem lại câu thành ngữ này. Chữ gì đặt ở trước? Chữ “oán“, “oán thân bình đẳng”, cho nên phải rộng lượng. Đó là “ân dục báo, oán dục vong” (ân phải báo, oán phải quên). Thật ra có rất nhiều việc chúng ta cố chấp, nhưng chỉ cần chúng ta vừa thay đổi suy nghĩ  thì lập tức từ chỗ cố chấp sẽ biến thành trí tuệ. Cho nên con người cũng cần nên thay đổi suy nghĩ.

Chúng ta cũng nên cảm ơn những người đã làm cho chúng ta bị tổn thương, bởi vì họ rèn luyện tâm trí cho ta; Cảm ơn những người đã lừa dối ta, bởi vì họ làm cho ta tăng thêm kiến thức. Chúng ta hãy thử nghĩ xem một người tiến bộ nhiều nhất vào thời điểm nào? Trong nghịch cảnh. Cho nên phải cảm ơn những người đã làm chúng ta tổn thương, bởi vì họ rèn luyện tâm trí cho chúng ta; cảm ơn những người đã lừa dối ta, bởi vì họ làm cho ta tăng thêm kiến thức. Tục ngữ có câu: “Bất kinh nhất sự, bất trưởng nhất trí” (không trải qua một việc thì không thể tăng thêm kiến thức về sự việc đó). Cảm ơn những người đã làm chúng ta vấp ngã, bởi họ đã làm cho năng lực của chúng ta tăng thêm; Cảm ơn những người đã bỏ rơi chúng ta, bởi họ đã dạy chúng ta phải tự lập. Cuộc đời của các vị có thể dựa dẫm vào ai để có thể dựa đến hết đời? Không thể! Chữ “dựa” ở đây không phải là dựa bằng cơ thể mà là nương tựa vào một người có sự trưởng thành về tâm trí. Và còn phải cảm ơn những người đã khiển trách chúng ta, những người mắng mỏ chúng ta, bởi vì họ đã làm cho chúng ta tăng thêm định tuệ. Cho nên “Phụ mẫu giáo, tu kính thính. Phụ mẫu trách, tu thuận thừa” (Cha mẹ dạy, phải kính nghe. Cha mẹ trách, phải thừa nhận). Đây không chỉ nói đến cha mẹ mà khi tất cả những người khác có trách mắng chúng ta, chúng ta cũng có thể khiêm nhường, cung kính lắng nghe. Như vậy thì học vấn, đạo đức của chúng ta cũng có thể nâng cao.

Một người chỉ cần thay đổi lại quan niệm thì tất cả mọi phiền muộn cũng có thể biến thành trí tuệ. Cũng bởi vì các vị có thể thay đổi cho nên đối với những người làm tổn thương, lừa dối các vị, làm các vị vấp ngã, các vị có thể khiến họ rất kinh ngạc. Tiến thêm một bước là họ sẽ khâm phục các vị: “Sự tu dưỡng của các vị có thể đạt được đến trình độ đó thì thực ra các vị học của ai vậy?”. Vậy thì các vị lại có thể đem “Đệ Tử Quy” ra để giới thiệu với họ rồi! Cho nên chúng ta phải làm mát mặt những vị Thánh nhân ngày xưa chứ không nên chịu không nổi rồi đi tranh chấp với những người kém hiểu biết, đến cuối cùng đối phương lại nói rằng: “Còn nói là mình đã học Đệ Tử Quy nữa!”. Như vậy thì thật là phiền phức. Cho nên “oán dục vong” (oán phải quên).

***********

29.2. Báo oán đoản, báo ân trường (Báo oán ngắn, báo ân dài)

“Báo oán đoản” (báo oán ngắn) không phải thật đi báo oán mà là nhanh chóng đem cái ý nghĩ oán hận này chuyển đổi. Chữ “trường” trong “báo ân trường” (báo ân dài) ở đây không phải chỉ thời gian mà là chỉ sự lâu dài, trường cửu. Làm sao có thể báo hết ơn đức đối với cha mẹ! Làm sao báo hết ơn của thầy cô giáo! Đối với những ơn đức này chúng ta đều phải có thái độ “cúc cung tận tụy, tử nhi hậu dĩ” (một lòng tận tụy đến chết mới thôi).

Khi tôi nói câu này, các vị có chợt thấy ánh sáng chỉ đường không? Bởi khi tôi học cấp ba cũng có hai lần lóe sáng. Tôi cũng đã từng kể cho các vị nghe rồi phải không? Lần thứ nhất là khi tôi nghe “Nhạc Dương Lâu Ký” của Phạm Trọng Yêm, “Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc” (lo trước nỗi lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ), chợt thấy lóe sáng khoảng năm đến mười giây, sau đó tiếp tục lại bắt đầu u tối. Bởi vì đối với “văn ngôn văn” hồi đó tôi cũng chưa được mở mang đầu óc.

Lại đến khi đọc “Xuất Sư Biểu”, xem đến câu “cúc cung tận tụy, tử nhi hậu dĩ” (một lòng tận tụy đến chết mới thôi) của Khổng Minh thì tôi chợt lại thấy lóe sáng. Nhưng phải duy trì sự sáng sủa này mới được, cho nên gặp được Thánh giáo thì tôi không được để lỡ mất. Tôi sẽ không để lỡ mất cơ hội một lần nữa, khi bị lỡ mất thì rất khó chịu, phải đi một vòng và khi quay lại thì đã hơn mười mấy năm. Tuy rằng khi đó tôi chỉ mới mười mấy tuổi, nhưng thanh thiếu niên mười mấy tuổi đã “vi phú tân từ cường thuyết sầu”, còn ôm một đống những cảm xúc đau khổ vào trong lòng. Bởi không hiểu lý lẽ cho nên tôi còn hát những bài tình ca này một cách đau khổ muôn phần. Không có người chỉ bảo cho nên tôi đã làm lãng phí tuổi thanh xuân đẹp đẽ.

Cho nên người người ai cũng có duyên sâu với những vị Hiền Thánh. Cho nên, tôi có nói với bạn bè rằng nếu như có kiếp trước thì nhất định tôi là người lính bưng cơm, rót nước cho Khổng Minh bởi vì khi nhìn thấy Thừa Tướng càng ngày ăn càng ít đi thì tôi rất đau lòng. Đây là khi tôi xem Tam Quốc Diễn Nghĩa, thấy Khổng Minh không cầm nổi cây bút, binh sĩ bưng cơm cho ông nhưng ông cũng không ăn. Tôi xem đến cảnh này thì vô cùng thương cảm mà rơi nước mắt. Cho nên Thánh Hiền đã dùng sự chân thành của họ để diễn ra những vở tuồng hay, thì chúng ta nhất định phải noi theo những tấm gương của họ, cho nên mới gọi là “báo ân trường” (báo ân dài). Bởi có những ân đức như vậy, thì các Ngài mới có thể để cho cuộc sống của chúng ta đi về phương hướng tươi đẹp như hôm nay. Nếu như không có họ thì sẽ không có chúng ta. Cho nên khi có được thái độ như vậy thì chúng ta sẽ tận tâm, tận lực với bổn phận của chúng ta, để những người có ơn đối với chúng ta có thể vui vẻ mà thấy được sự trưởng thành của chúng ta, thấy được cuộc đời của chúng ta.

30. ĐÃI TÌ BỘC, THÂN QUÝ ĐOAN. TUY QUÝ ĐOAN, TỪ NHƯ KHOAN. THẾ PHỤC NHÂN,TÂM BẤT NHIÊN. LÝ PHỤC NHÂN, PHƯƠNG VÔ NGÔN.

Đối người ở, thân đoan chánh

Tuy đoan chánh, lòng độ lượng.

Thế phục người, người không phục

Lý phục người, tâm mới phục.

************

30.1. Đãi tì bộc, thân quý đoan (Đối người ở, thân đoan chánh)

Chữ “tì bộc” này tôi giải nghĩa rộng ra, ví dụ như gia đình các vị thuê nhân viên về giúp việc thì cũng được tính trong phạm vi này. Đương nhiên khi họ bỏ sức lao động của họ ra thì chúng ta cũng phải tôn trọng sức lao động của họ. Cho nên trong nhà có thuê người giúp việc thì cũng phải giáo dục con cái coi những người giúp việc này như là trưởng bối để đối xử, không nên để chúng từ nhỏ đã đối xử phân biệt với người khác. Như vậy trẻ nhỏ sẽ không có tâm bình đẳng, không có tâm cung kính. Cho nên chúng ta phải thật cẩn thận. Cho dù là tài xế lái xe thì bọn trẻ cũng phải gọi họ là chú, là bác, không được mất đi sự cung kính.

Có thể sống trong một gia đình là một duyên phận hiếm có, chúng ta cũng nên luôn luôn thông cảm, chăm sóc lẫn nhau. Ví dụ khi năm hết Tết đến, đại đa số con trai, con dâu, cháu nội ngoại đều về nhà. Thời nay có rất nhiều phụ nữ cũng phải làm việc như đàn ông cho nên bình thường họ cũng rất bận rộn. Họ đã bận rộn và mệt mỏi như vậy, rất khó khăn mới có được ngày nghỉ Tết. Vậy mà sau khi về nhà thì họ lại càng mệt hơn. Thậm chí công việc nhà lại còn nhiều hơn công việc bình thường họ làm ở công ty. Cho dù chúng ta là mẹ chồng thì cũng nên thông cảm với sự vất vả của con dâu, không thể nói rằng là con dâu thì phải làm tất cả những việc đó, cũng phải nên xem xét tình hình mà quyết định. Thời nay ví dụ có thuê người nấu một bữa cơm tất niên cũng rất là tiện lợi. Nếu như con dâu chân thật đã mệt mỏi rồi thì có thể gọi đồ ăn ở bên ngoài về, như vậy thì mọi người cũng sẽ rất vui vẻ, thoải mái. Vậy thì con dâu cũng sẽ cảm thấy rằng mẹ chồng cũng nghĩ cho họ. Các vị yêu thương họ thì họ cũng sẽ yêu thương các vị. Đó là “ái nhân giả nhân hằng ái chi, kính nhân giả nhân hằng kính chi”.

Thật ra người sống với người hòa thuận thì có khó không? Làm gì mà phức tạp đến vậy? Chỉ là do chúng ta hay để tâm đến những chuyện vụn vặt. Đương nhiên khi mẹ chồng làm những việc rất thông cảm với con dâu thì những người con dâu cũng phải nói lời khen ngợi. Khi đi ra ngoài vừa vặn gặp mẹ chồng cũng ở đó thì các vị có thể nói với người thân và bạn bè rằng: “Mẹ chồng tôi tuyệt vời lắm! Bà đều giúp đỡ tôi việc gì đó, làm cho tôi việc gì đó”. Vậy sau khi nghe xong, mẹ chồng sẽ rất vui vẻ. Đây gọi là “hảo thoại nhất cú”. Mọi người nói những câu khen ngợi thì sẽ vui vẻ với nhau, giúp đỡ lẫn nhau.

HẾT TẬP 37. XIN XEM TIẾP TẬP 38!